Tempoaanduiding

Bovenaan de partituur zie je vaak de tempoaanduiding van het stuk staan. Die wordt uitgedrukt als een absolute waarde of als een meer vrije indicatie dat het stuk eerder snel of eerder traag gespeeld moet worden.

Absolute waarde

Als het stuk aan een vast tempo wordt gespeeld, gebruikt men deze notatie:

Dit wil zeggen dat er 120 tellen (beats) in 1 minuut gaan. Je zou dit kunnen vergelijken met hoeveel keer je hart klopt per minuut: gemiddeld 60 tot 100bpm.

Deze waarde wordt ook gebruikt om een metronoom in te stellen. Dit toestel zal heen en weer bewegen in de maat of een piepje geven op elke tel.

Slow-, mid- en up-tempo

Deze bpm's worden ingedeeld in drie groepen: slow-tempo, mid-tempo en up-tempo.

Mid-tempo komt overeen met het tempo waarop je stapt: grofweg van 100 tot 120 bpm. De grens tussen de groepen is echter niet zo heel strak en bovendien wil een nummer in slow-tempo niet automatisch zeggen dat het gaat om een ballad. De opbouw en de opvulling van het nummer gaan bepalen wanneer een nummer als een ballad gezien wordt. Het gaat meer om het gevoel dan om het tempo zelf. Deze groepen slaan enkel op de vaart van het nummer.

Wanneer je naar muziek luistert als je aan het stappen bent en je hebt het gevoel dat je trager gaat wandelen, luister je waarschijnlijk naar een slow-tempo nummer. Moet je niet al te veel moeite doen om op het tempo van de muziek te stappen, dan zit je in de mid-tempo range. Moet je een tandje bijsteken of heb je het gevoel dat je bijna moet gaan lopen? Dan ben je naar een up-tempo nummer aan het luisteren. Ter vergelijking: joggen doe je vanaf 140 stappen per minuut en hardlopen vanaf 180 stappen per minuut.

In de klassieke muziek worden andere termen gebruikt om het tempo van een stuk aan te geven. De dirigent gaat op basis van deze termen zelf het tempo bepalen naar eigen gevoel en interpretatie.

In het midden vind je 'moderato'. Strikt gezien is dit 108 tot 120 bpm, wat grotendeels overeenkomt met de mid-tempo nummers.

Moderato: gemiddeld tempo, betekent letterlijk 'gematigd'

Vervolgens ga je steeds trager met 'andante', 'adagio', 'lento' en als laatste 'largo'.

Andante: wandeltempo, matig langzaam
Adagio: rustig tempo, betekent letterlijk 'gemakkelijk'
Lento: langzaam tempo, betekent letterlijk 'slepend'
Largo: zeer langzaam tempo, breed uitgesponnen

En als het sneller vooruit gaat heb je eerst 'allegro' en vervolgens 'presto'.

Allegro: snel en vrolijk tempo, betekent letterlijk 'opgewekt'
Presto: zeer snel

Tempoverandering

Binnen een muziekstuk komt het ook voor dat het tempo verandert. Bij popmuziek gebeurt dit echter vrij weinig. Wat je wel soms hoort is dat de bridge van het nummer in half-time wordt gespeeld. Dit wil zeggen dat het tempo gehalveerd wordt, waardoor je een slepend gevoel krijgt in dat stuk.

Dit hoor je bijvoorbeeld in de bridge van 'Bring Me To Life' van Evanescence.

Omdat je werkt met een halvering voelt het niet als een ander tempo, maar eerder als een ander gevoel binnen hetzelfde nummer.

Relatief

Wanneer je sneller of trager moet spelen in een stuk, wordt dit aangegeven met deze termen.

Accelerando: versnellen
Ritardando: tegenhouden (een klein beetje vertragen)
Rallentando: vertragen

A tempo: het vorige tempo hernemen
Primo tempo: het eerste tempo hernemen

Tempo bepalen

Om het tempo van een nummer te bepalen, geven we je deze twee handige websites mee.

Op beatsperminuteonline.com kan je via je toetsenbord meetikken op de maat van de muziek. Je krijgt vervolgens op het scherm het tempo te zien.

Wil je liever direct het aantal bpm's weten, dan kan je dit van bekende nummers opzoeken op songbpm.com. Let hier wel op met eventuele coverversies of remixen waarbij het tempo afwijkt van het origineel of met nummers die niet in de maatsoort 4/4 staan.

Samengestelde maatsoorten

Bij samengestelde maatsoorten werkt tempo namelijk anders. In onze blog kon je al lezen dat "in samengestelde maatsoorten elk deel wordt gezien als een tel: in de maatsoort 7/8 spreekt men dus van 3 tellen in plaats van 7".

Dit wil zeggen dat bij een wals in 6/8 je dus enkel zal tellen op 1 en 4. Strikt gezien zijn er dus bijvoorbeeld 180 'tellen' per minuut, maar het nummer voelt aan als 60bpm snel.